Laatste ontwikkelingen

Uit cijfers van Eurostat over 2023, blijkt dat er meer vrouwen dan mannen actief zijn in de Europese wetenschap en technologie. Nederland scoort met 49% vrouwen onder het EU-gemiddelde van 52%. Daadwerkelijk actief werkzaam als wetenschapper of ingenieur vertegenwoordigen vrouwen slechts 41%. Wel is het werkveld met 78,3 miljoen werknemers met 3% gegroeid ten opzichte van 2022. 

De Commissie deed in 2024 twee nieuwe voorstellen voor gezamenlijke principes rondom inclusieve en eerlijke stages. Ten eerste ligt er een nieuw voorstel voor een bindende richtlijn ‘voor de verbetering van werkomstandigheden en het tegengaan van reguliere arbeid vermomd als stages’. Een belangrijk doel is de positie van stagiairs versterken bij toetreding tot de arbeidsmarkt. Zo vraagt de Commissie om gelijkwaardige behandeling en proportionele uitbetaling van stagiairs ten opzichte van reguliere werknemers, volgens het principe van non-discriminatie. Ten tweede ligt er een voorstel voor de herziening van de oude Raadsaanbeveling voor een kwaliteitskader voor stages. Een herziend kader zou onder andere moeten zorgen voor betere begeleiding van kwetsbare groepen en erkenning van stages door middel van digitale certificering. 

Uit een analyse van de Europese Rekenkamer blijkt ook dat er geen gezamenlijke definitie is van een 'stage'. Dit kan leiden tot onbetaalde stages. Dit zorgt voor meer risico op kansenongelijkheid tussen jongeren, vooral jongeren met een kwetsbare sociaaleconomische achtergrond. Dit geldt vooral voor onbetaalde stages, wat ook de toetreding tot de arbeidsmarkt kan verhinderen.

Ook ligt sinds 2023 het Commissievoorstel voor de Europese gehandicaptenkaart op tafel. Dit zou de toegang tot leermobiliteit en Erasmus+ van gehandicapte studenten en leerkrachten vergemakkelijken, doordat hun rechten beter erkend worden. Ook zorgt de kaart voor gelijke rechten bij onderwijsinstellingen in de hele EU.

Inclusiedoelstellingen in onderwijs

De EU heeft een inclusie doelstelling om 20% van de kansarme studenten een buitenlandervaring op te laten doen. Na overleg in de Raad, staan de Europese leermobiliteit doelstellingen op 12% voor mbo-studenten en 23% voor hbo- en wo-studenten. Inclusie is echter nog niet gedefinieerd, werd ook tijdens de OJCS Raad besproken. Zo is de definitie van inclusie binnen Erasmus+ nog zeer breed en niet specifiek genoeg.

Binnen de Europese Onderwijsruimte (EEA) is inclusie en gendergelijkheid is één van de zes dimensies voor de verwezenlijking van de EEA tegen 2025. Ook binnen het strategisch kader voor Europese samenwerking in onderwijs en opleiding tot 2030 (ET2030) is diversiteit en het waarborgen van inclusie door middel van nieuwe benchmarks. De Europese onderwijsministers nemen eveneens in mei 2021 conclusies aan, waarin zij bevestigen dat kansengelijkheid, inclusie en onderwijssucces voor iedereen ten grondslag ligt van kwalitatief onderwijs.

Het Erasmus+-programma 2021-2027 voor onderwijssamenwerking en leermobiliteit hanteert een inclusie en diversiteitsstrategie om de inclusie van het programma te vergroten. De strategie richt zich op diegenen die minder kansen genieten door één of meerdere uitsluitende factoren. Zoals in de Verordening staat omschreven, gaat het om “personen die om economische, sociale, culturele, geografische of gezondheidsredenen, wegens hun migrantenachtergrond, een handicap of onderwijsproblemen, of om enige andere reden, met inbegrip van een reden die aanleiding zou kunnen geven tot discriminatie […], kampen met belemmeringen die hen beletten daadwerkelijk toegang te krijgen tot de mogelijkheden die het programma biedt”.

Actieve implementatie van inclusie en diversiteitsbeleid is onderdeel van de beoordeling voor Erasmus+-accreditatie aan deelnemende instellingen. Ook is aandacht voor inclusie een horizontale prioriteit voor projectaanvragen binnen de strategische partnerschappen tussen instellingen. Om studenten te ondersteunen faciliteert Erasmus+ voorbereidende bezoeken waarin ook de behoeften van de deelnemer worden geïdentificeerd. Daarnaast introduceert het nieuwe programma top-up beurzen voor de hierboven omschreven doelgroep, beschikbaar voor zowel de mobiliteitsacties als samenwerkingsprojecten.

Sociale rechten

De Europese regeringsleiders hebben in 2017 tijdens de Sociale Top van Göteborg het startschot gegeven voor de Europese pijler van Sociale Rechten. De pijler bevat een twintigtal principes voor een sociaal, eerlijk en inclusief Europa vol kansen en bevat doelen zoals gelijke kansen en toegang tot de arbeidsmarkt, eerlijke werkomstandigheden en sociale bescherming en inclusie. In maart 2021 presenteerde de Commissie een actieplan ter implementatie van de twintig principes, die verbonden staan aan acties zoals de Europese Gendergelijkheidsstrategie 2020-2025, EU Antiracisme actieplan 2020-2025, Youth Employment Support package en Strategie voor de rechten van mensen met een handicap 2021-2030.

Inclusie en diversiteit in O&I

De Europese Onderzoeksruimte (ERA) heeft onder andere als doelstelling om gendergelijkheid en diversiteit in de wetenschap te bevorderen. In de Commissiemededeling over de vernieuwde ERA van september 2020 komt terug dat hoewel diverse teams beter presteren, de genderbalans in Europese O&I-systemen blijvend onevenwichtig is. Ook diversiteit en de intersecties met etniciteit, handicaps en seksuele geaardheid, evenals op gender gebaseerde discriminatie en geweld behoeven beleidsmatige aandacht.

Ten grondslag van Horizon Europe's strategisch plan 2021-2024 liggen een aantal sleutelprincipes, waaronder gendergelijkheid en inclusie. Pijler 2, cluster 2 richt zich uitsluitend op de inclusieve samenleving. Dit vertaalt zich naar O&I-activiteiten gericht op het elimineren van genderongelijkheid en sociaaleconomische ongelijkheden – inclusief die op basis van handicap, etniciteit en LHGBTIQ – en het doorbreken van onbewuste vooroordelen en systemische structurele barrières.

Sinds 2022 moeten onderzoeksinstellingen die aanspraak maken op financiering uit Horizon Europe een Gender Equality Plan aanleveren met de instellingsstrategie, en alle projectvoorstellen moeten de genderdimensie van het onderzoek onderbouwen.Ook stond Neth-ER stil bij het Gender Equality Plan, een jaar nadat het deel uitmaakt van Horizon Europe. 

De programmaonderdelen European Research Council (ERC) en European Innovation Council (EIC) besteden actief aandacht het bevorderen van gendergelijkheid. De ERC hanteert een eigen gendergelijkheidsplan 2021-2017, en de EIC onderneemt onder andere actie via het initiatief Women TechEU. Samen met het European Institute of Innovation and Technology (EIT), heeft de EIC ook de European Prize for Women Innovators. Deze prijsuitreiking gaat uit naar vrouwelijke innovatoren in de EU of geassocieerde landen die zich bezighouden met baanbrekende innovaties. De prijs creëert meer aandacht voor vrouwen en hun rol in het innovatie ecosysteem.

Toch moet er meer actie ondernomen worden en pleit DG RTD voor twee werkgroepen komen voor inclusie en gendergelijkheid. Één werkgroep voor gendergelijkheid in de ERA, en één werkgroep voor data over inclusie en diversiteit. 

In de Nieuwe Europese Innovatieagenda, gepubliceerd op 5 juli 2022, is diversiteit en gendergelijkheid een overstijgende prioriteit. De Commissie plant begin 2023 een pilot voor een innovation gender and diversity index. De achterliggende gedachte is dat betere informatie zal leiden tot beter beleid op het gebied van diversiteit. In lijn hiermee zal in het tweede kwartaal van 2023 de EIC-regeling voor vrouwelijk ondernemerschap en leiderschap worden opengezet voor het EIT en het WomenTech EU-programma. De Commissie zal ook jonge vrouwelijke ondernemers blijven steunen via het EIT-project girls go circular. Dit project zal worden uitgebreid met deelnemers uit alle lidstaten, waardoor meer dan 40.000 vrouwelijke scholieren digitale en ondernemersvaardigheden worden onderwezen.

The European Council of Doctoral Candidates and Junior Researchers (Eurodoc) startte in 2022 gestart met de campagne ‘’Women in Research’’. Hiermee wil men stereotypes rondom vrouwen in het onderzoeksveld aankaarten en aantonen dat onderzoekers, ongeacht sekse, een belangrijke rol spelen in de bevordering van de gemeenschappelijk kennis. De campagne liep tot met 8 maart 2023, de Internationale vrouwendag.  

STEM

De Commissie besteedt steeds meer aandacht aan het dichten van tekorten aan vrouwen in de STE(A)M sector, ‘Science, Technology, Engineering, (Arts) and Mathematics’. In 2022 opende de Commissie een consultatie voor een manifest voor de inclusie van vrouwen in STEAM. Deze is echter gesloten en sindsdien is er geen nieuws. Eerder in 2024 schreef de EU STEM Coalition in haar memorandum dat de EU meer moet ondernemen voor beter STEM-beleid. Zo roept de coalitie de lidstaten op om elk een nationale STEM strategie op te zetten en vraagt zij de Commissie om een Europese STEM strategie in onderwijs. Ook Neth-ER riep in haar EEA position paper op tot een STEM Strategie in het onderwijs.

Laatst geüpdatet op 21 augustus 2024.