Investeringen prioriteren
De Commissie wil dat lidstaten hun intentie bevestigen om de gemiddelde Europese publieke uitgaven aan onderzoek & ontwikkeling (O&O) te verhogen naar 1,25% van het bbp en de totale uitgaven naar 3% van het bbp. Dit staat in het voorstel van de Commissie over een nieuw Pact voor Onderzoek & Innovatie in het kader van de vernieuwde Europese Onderzoeksruimte (ERA). Ook moeten lidstaten de uitgaven aan gezamenlijke programma's, onderzoeksinfrastructuren en Europese partnerschappen verhogen tot 5% van het totale nationale O&O-budget. Van lidstaten die achterlopen bij het Europese gemiddelde voor O&O-uitgaven, dus ook Nederland, wordt verwacht dat zij de uitgaven de komende vijf jaar met 50% verhogen. Daarnaast nodigt de Commissie lidstaten uit om op vrijwillige basis nationale investeringsdoelen vast te stellen.
Gezamenlijke waarden en principes
De Commissie nodigt de lidstaten in het voorstel uit om gezamenlijke waarden en principes vast te stellen voor O&I in de EU. Volgens de Commissie moet de nieuwe ERA waarden als ethiek en integriteit in onderzoek, vrijheid van wetenschap, gendergelijkheid en gelijke kansen hooghouden. Ook moet de nieuwe ERA toewerken naar betere arbeidsomstandigheden voor onderzoekers door vrij verkeer van onderzoekers, kennis en technologie te stimuleren, excellentie na te streven en waarde te creëren. Dit moet op haar beurt gerealiseerd worden door een verbeterde samenwerking met meer coördinatie, coherentie en inzet tussen lidstaten en de EU, een groter wereldwijd bereik, een focus op inclusiviteit van O&I-instellingen in minder innovatieve regio's en betere aansluiting van O&I op de behoeftes van de maatschappij.
Prioritaire gebieden
Ter ondersteuning van de ERA identificeert de Commissie vijftien prioritaire gebieden die de basis zullen vormen voor de beleidsagenda van de ERA. Een deel van de acties moet een verdiepingsslag mogelijk maken van de ERA, bijvoorbeeld door het ondersteunen van een Open Science-cultuur en het verder ontwikkelen van Europese en nationale onderzoeksinfrastructuren. Ook de aantrekkelijkheid van onderzoekscarrières hoort bij de prioritaire acties, met daarbij extra aandacht voor de doorontwikkeling van systemen voor erkennen en waarderen. Andere prioritaire acties zijn gericht op een betere verbinding van de onderzoeksgemeenschap met de maatschappij, door challenge-based werken te stimuleren en een actievere betrokkenheid van burgers en maatschappelijke organisaties bij de wetenschap. Ook zijn synergiën een sleutelwoord in verschillende acties: synergiën tussen de verschillende bestuurslagen; synergiën met de Europese Hoger Onderwijsruimte en de Europese Skills Agenda en synergiën met het industriebeleid gericht op het versterken van innovatie-ecosystemen.
En hoe gaat de Commissie dit implementeren?
Een gezamenlijke beleidsagenda moet ervoor zorgen dat de prioritaire acties op een gecoördineerde wijze worden geïmplementeerd. Ook zet de Commissie een online platform op waarop de Commissie en lidstaten kunnen rapporteren over de implementatie van de beleidsagenda en andere hervormingen en investeringen die de ontwikkeling van de ERA ondersteunen. Een ERA Scorebord monitort de voortgang op de streefdoelen van de ERA en in reguliere beleidsdialogen tussen de Commissie en de lidstaten binnen het ERA Transitieforum kunnen beste praktijken worden uitgewisseld en peer learning-activiteiten plaatsvinden. Het valt wel op dat de Commissie geen plek ziet in het Forum voor deelname van de onderzoeksgemeenschap. Eerdere zorgen rondom de geringe betrokkenheid van belanghebbenden met de vernieuwing van de ERA lijken met het voorstel van de Commissie dus niet beantwoord.
Context
De ERA werd in 2000 geïntroduceerd door de Commissie en is een verenigde onderzoeksruimte met als doel onderzoekers, wetenschappelijke kennis en technologieën vrij te laten bewegen. In 2020 publiceerde de Commissie de Mededeling voor een vernieuwde ERA met als doel een nieuwe impuls te geven aan de implementatie van de ruimte die juist in de jaren ervoor in trager tempo verliep. Sinds februari overleggen de lidstaten en de Commissie binnen het ERA Transitieforum over het nu gepubliceerde Pact voor O&I. Nu de Commissie met een voorstel is gekomen zal de Raad het voorstel beoordelen en tijdens de Raad voor Concurrentievermogen op 27 november Raadsconclusies aannemen. Na goedkeuring van het Pact kan gestart worden met het opstellen van de gezamenlijke beleidsagenda waarna vervolgens de implementatie van start kan. Neth-ER vraagt in een position paper om een ambitieuze ERA waarbij lidstaten verantwoordelijk worden gehouden om hun onderzoekssystemen te versterken en zich aan de 3%-norm voor investeringen in O&O te houden.
