Hoger onderwijssystemen in de Europese Hogeronderwijsruimte (EHEA) zijn goed op weg wat betreft diplomastandaarden en onderwijskwaliteit, maar aan inclusiviteit en kwalificatie-erkenning moet nog gewerkt worden. Dat stelt de Commissie in het Bologna Process Implementation Report over de voortgang van het Bolognaproces. EU-initiatieven voor onderwijs en kennis kunnen als inspiratiebron dienen voor andere EHEA-landen, zo hoopt de Commissie.


Inclusie blijft aandachtspunt Europese Hogeronderwijsruimte

Europees hoger onderwijs onvoldoende inclusief

Hoger onderwijssystemen in de Europese Hogeronderwijsruimte (EHEA) zijn goed op weg met het harmoniseren van diplomastandaarden en waarborgen van onderwijskwaliteit. Desalniettemin zijn er stappen te maken: het Europees hoger onderwijs is nog niet inclusief genoeg en wederzijds vertrouwen omtrent kwalificatie-erkenning blijft weg. Dat blijkt uit het ‘Bologna Process Implementation Report, waarin de Commissie de voortgang van het Bolognaproces over de afgelopen 20 jaar evalueert.

Implementatie drie-cycli-systeem vordert

Het drie-cycli-systeem wordt niet in de hele EHEA naar hetzelfde model geïmplementeerd, maar de belangrijkste elementen van het Bolognaproces zijn wel in de lidstaten aanwezig. Hierdoor zijn de studieprogramma’s in de meeste landen toch met elkaar te vergelijken. Zo is de eerste cyclus (bachelor) in de meeste EHEA-landen 180 ECTS en de tweede cyclus (master) 120 ECTS. Het puntensysteem ECTS wordt in alle EHEA-landen gebruikt, en in 26 onderwijssystemen controleren externe kwaliteitszorgsystemen de implementatie ervan.

Stand van kwaliteitszorg & erkenning

In 30 landen is een nationaal kwalificatieraamwerk opgezet in lijn met het kwalificatiekader voor de EHEA (QF-EHEA). Hoewel de voorwaarden voor vertrouwen en erkenning er nu grotendeels zijn, is vertrouwen van kwalificaties nog niet altijd vanzelfsprekend. Iets minder dan de helft van de EHEA-landen erkent momenteel automatisch kwalificaties van sommige EHEA-landen, en tien doen dit voor alle EHEA-landen.

Kansarme studenten blijven ondervertegenwoordigd

Het rapport kijkt ook naar aandachtspunten voor de toekomst, waar de inclusie van ondervertegenwoordigde groepen in het hoger onderwijs bovenaan prijkt. Deelname aan het hoger onderwijs in de EHEA is gedurende de laatste 20 jaar met 18 miljoen studenten gegroeid, terwijl de participatiegraad van ondervertegenwoordigde groepen niet significant is verbeterd. Er is nog werk aan de winkel om eerder verworven competenties (“recognition of prior learning”) en alternatieve trajecten naar het hoger onderwijs te erkennen in de hele EHEA. Voor internationalisering hebben slechts vier EHEA-landen beleidsdoelstellingen voor de lange termijn vastgesteld met betrekking tot de mobiliteit van kansarme studenten.

Visie Gabriel: Europese kennisruimte als inspiratie voor EHEA

In het voorwoord van het rapport deelt Mariya Gabriel, Eurocommissaris voor onderzoek, innovatie, onderwijs, jeugd & sport, haar visie op de EHEA. Zij verwees naar de recente Mededelingen over de Europese Onderwijsruimte (EEA), het Digital Education Action Plan (DEAP) en de Europese Onderzoeksruimte (ERA) als belangrijke stappen richting een sterke Europese kennisruimte, die als motor zal dienen voor het Bolognaproces en andere EHEA-landen kan inspireren en ondersteunen. De deelname van studenten met een kansarme achtergrond moet realiteit worden en niet een gemeenschappelijk streven blijven, aldus Gabriel. Ze wees op de rol die het hoger onderwijs kan spelen voor levenslang leren, onder meer door het gebruik van microcredentials en individuele leerrekening, waar de Commissie in 2021 een voorstel voor zal doen. Ook het Europese Universiteiten initiatief, met ondersteuning van de programma’s Erasmus+ en Horizon Europe, kan een voorbeeld vormen voor een flexibel onderwijsmodel.

Context

De publicatie ‘The European Higher Education Area in 2020: Bologna Process Implementation Reportkijkt naar de voortgang van het Bolognaproces van de laatste 20 jaar op het gebied van mobiliteit, kwaliteitszorg en erkenning. Deze editie werd uitgebracht ter voorbereiding van de ministeriële conferentie over de EHEA die op 19 november 2020 plaatsvindt. Het Bolognaproces is een samenwerkingsverband waarmee de hoger onderwijssystemen van 48 Europese landen dichter bij elkaar worden gebracht in de Europese Hogeronderwijsruimte.