Dossier: Kennis en Vluchtelingen

Dit dossier overvleugelt verschillende Europese beleidsontwikkelingen rondom vluchtelingen in relatie tot onderwijs, onderzoek en innovatie. Een onderdeel is het vluchtelingenonderwijs waarmee de EU de integratie van Vluchtelingenonderwijs tracht te bevorderen. Maar sinds de uitbraak van de oorlog in Oekraïne zet de EU zich ook in voor oorlogsvluchtelingen met een kennisachtergrond. Daarnaast behandelt dit dossier de initiatieven waarmee de EU kennismigratie op gang tracht te brengen.


Laatste ontwikkelingen

Op de verjaardag van de Russische invasie van Oekraïne kondigt de Commissie aan dat 124 ontheemde onderzoekers met dank aan een Marie SkÅ‚odowska-Curie Actions (MSCA)-beurs hun onderzoek kunnen voortzetten aan Europese instellingen. Nederlandse instellingen zullen zeven  Oekraïense onderzoekers ontvangen. Daarmee ontvangt Nederland op vijf lidstaten na de meeste onderzoekers. Duitsland, Tsjechië en Frankrijk ontvangen met 26, 17 en 14 duidelijk de meeste onderzoekers. 

De ITRE commissie in het Europees Parlement stelt voor om een beurzenprogramma onder Horizon op te richten in het kader van Researchers at Risk. Het programmam moet volgens het Parlement 60 miljoen euro per jaar krijgen. Bovendien moet er 180 miljoen euro voor de laatste drie jaar worden vrijgemaakt. De European Student Union wil dat er tevens werk wordt gemaakt van een Student at risk fonds.

 

Situatie rondom oorlog in Oekraïne

Vlak na de uitbraak van de Russische invasie werd #ScienceForUkraine gelanceerd dat studenten en onderzoekers onderdak tracht aan te bieden. Via dit initiatief kan ook uw instelling helpen door een plek aan te bieden aan een student of collega uit Oekraïne.

Ook de European Research Council roept onderzoekers met een ERC beurs op om Oekraïense collega’s aan te nemen bij hun projecten. Het initiatief volgt op het statement van de ERC Scientific Council, dat eerder opriep om het Oekraïense kennisveld te helpen waar mogelijk.

De Commissie maakte bekend dat door een aantal versoepelingen instellingen die financiering ontvangen uit het Erasmus+ programma voor projecten op het vlak van inclusie, diversiteit en integratie, dit nu ten dele mogen inzetten voor Oekraïense vluchtelingen. 

Bij het uitbreken van de oorlog in Oekraïne heeft de Europese Commissie een fonds van 25 miljoen euro voor Oekraïense onderzoekers opgericht en de regels voor het onderwijsprogramma Erasmus+ gewijzigd om geld vrij te maken voor Oekraïense studenten en academici.

De Commissie heeft een in het Oekraïens vertaalde versie van de EU Skills Profile Tool gelanceerd. Organisaties die zich bezighouden met de integratie van vluchtelingen, dus ook onderwijsinstellingen, kunnen gebruik maken van de tool.

De koepel van Europese academiën van wetenschap en de Breakthrough Prize Foundation zijn een fonds gestart voor steun aan gevluchte onderzoekers. Wetenschappers die niet langer kunnen verblijven in het land waar zij werken, kunnen zo financiering krijgen om hun onderzoek elders in Europa voort te zetten. Het fonds ontvangt in eerste instantie 1,4 miljoen euro.

De Commissie heeft nieuwe richtsnoeren opgesteld die hogeronderwijsinstellingen moet ondersteunen bij het evalueren en erkennen van de kwalificaties van Oekraïense vluchtelingen.

Oekraïne is vanaf heden volledig geassocieerd met Horizon Europe en Euratom. Voor in ieder geval de komende twee jaar hoeft het land daarvoor geen financiële bijdrage voor te leveren. Dit betekent dat partijen uit de Oekraïense onderzoeks- en innovatiesector op gelijke voet kunnen deelnemen aan het Europese kaderprogramma voor onderzoek. 

Onder leiding van de All European Academies (ALLEA) hebben verschillende internationale academies een tien punten actieplan gepresenteerd om de Oekraïense onderzoekssector te helpen. De actiepunten ondersteunen de sector tijdens én na de oorlog. 

EU migratiebeleid in een notendop

De Europese Commissie presenteert in september 2020 het nieuwe Europese pact inzake immigratie en asiel. Het is een tweede poging van de Commissie om tot een gezamenlijk Europees asielsysteem te komen, en bouwt voort op het pact van 2016. In 2016 wees ook het Europees Parlement op het belang van integratie door middel van programma’s die alfabetiserings- en taalcursussen en professionele opleidingen aanbieden. Een belangrijk nieuw onderdeel van het migratiepact zijn talentpartnerschappen met buurlanden om zo legale migratie naar de EU te ondersteunen.

Omdat de Commissie belangrijke bijdrage voorziet van migranten aan het opvullen van vaardighedentekorten werd 27 april 2022 het Talent and Skill pakket gepresenteerd. Als onderdeel van dit pact verscheen in november 2020 al het Actieplan integratie en inclusie 2021-2017. Het plan spoort lidstaten aan integratieprogramma’s, taalontwikkeling en vaardighedenontwikkeling voor vluchtelingen te verzorgen. Ook erkenning van kwalificaties opgedaan in niet-EU landen is een speerpunt.

Op 27 april werd het Skills and Talent pakket gelanceerd, waarmee de Commissie legale arbeidsmigratie naar de EU wil bevorderen. Via internationale partnerschappen kunnen arbeidskrachten opgeleid worden om in de Europese zorg of als ondernemer aan de slag te gaan. Hiervoor tuigt de Commissie bijvoorbeeld dit jaar nog een EU Talent Pool op die het voor arbeidsmigranten en werkgevers eenvoudiger moet maken om in contact te komen.

Vluchtelingenonderwijs

Om vluchtelingen goed te kunnen laten integreren in de Europese samenleving is het van belang dat zij de juiste ondersteuning krijgen. Passende vaardigheden zijn zowel nodig voor de sociale integratie (denk aan het spreken van de taal), als voor de aansluiting op de arbeidsmarkt. Onderwijs moet hiervoor worden afgestemd op de specifieke omstandigheden van vluchtelingen.

Het Erasmus+-programma 2014-2020 besteedt in navolging van de migratiecrisis voor het eerst gerichte aandacht aan vluchtelingen. De jaarrapportage van 2016 wijst uit dat het programma in dat jaar heeft ingezet op een sociaal inclusief programma, met extra aandacht voor vluchtelingen en migranten. Zo is er 200 miljoen euro toegekend voor het bevorderen van tolerantie, non-discriminatie en sociale inclusie. De ondersteuningstool voor Erasmus+-deelnemers Online Linguistic Support is voor een periode van drie jaar gratis opengesteld aan vluchtelingen, waardoor er 10,000 taalcursussen aangeboden zijn aan vluchtelingen in deelnemende landen. Binnen het nieuwe Erasmus+-programma 2021-2027 maken migranten, waaronder vluchtelingen, deel uit van de doelgroepen binnen de bredere inclusie en diversiteitsstrategie.

Inzichtelijk maken van vaardigheden

De Commissie heeft een Skills Profile Tool ontwikkeld voor derdelanders (waaronder vluchtelingen en migranten), waarmee zij hun vaardighedenprofiel kunnen opstellen. Het profiel maakt vaardigheden, kwalificaties en ervaringen inzichtelijk. Dit initiatief is onderdeel van de New Skills Agenda for Europe en werd in juni 2017 gelanceerd. In de geüpdatet Skills Agenda van juni 2020 staat het plan om het vaardighedenprofiel ook te koppelen aan het Europass-platform.

Europees kwalificatiepaspoort voor vluchtelingen

De Raad van Europa, niet te verwarren als één van de EU-instellingen, is in 2017 van start gegaan met een pilot voor een Europees Kwalificatiepaspoort voor vluchtelingen. Ook Nuffic doet mee aan de tweede pilotfase. Op basis van beschikbare documentatie van kwalificaties in het hoger onderwijs en een gesprek wordt er een document opgesteld, in lijn met de Lissabon erkenningsconventie. Het ‘paspoort’ poogt betrouwbare informatie te schetsen voor integratie tot de arbeidsmarkt en vervolgstudies. De tweede fase van de pilot loopt af in 2021, met een derde fase op het oog.

Onderzoekers in nood

Naar aanleiding van de oorlog in Oekraïne prees horizonrapporteur Christian Ehler de internationale solidariteit die ten aanzien van onderzoekers in nood ontstond. Desalniettemin pleitte hij tegelijkertijd dat er ook op de lange termijn oplossingen geboden moeten worden, bijvoorbeeld via Horizon Europe. Ehler riep daarom op tot het instellen van een fellowship programma genaamd ‘researchers at risk’. Geïnspireerd door het reeds bestaande ‘scholars at risk’ netwerk, dat bijvoorbeeld al eerder rondom de evacuatie uit Afghanistan in de zomer van 2021 in actie kwam. In het MSCA programma hanteert sinds die zomer richtsnoeren hoe om te gaan met ‘onderzoekers in nood’.

Geüpdatet op: 26/10/2022

lees meer