Pandemie vergroot genderkloof
De gendersegregatie op de arbeidsmarkt is een grote uitdaging voor de EU en door de coronapandemie pijnlijk blootgelegd. Dit is de uitkomst van het rapport ‘Gender equality in the EU’ van de Commissie, dat aan de vooravond van Internationale Vrouwendag (IWD) 2021 is verschenen. De coronapandemie heeft de verschillen enkel vergroot. Vrouwen bevinden zich voornamelijk in de beroepssectoren die het hardst zijn getroffen. Vrouwen werken vaker dan mannen in de gezondheidszorg en het onderwijs en zij dragen thuis ook vaker de zorg voor de kinderen tijdens de lockdown. Dit verhoogt de werkdruk voor vrouwen enorm. Daarbij bekleden vrouwen banen die moeilijker op afstand kunnen worden gedaan. Hierdoor zijn meer vrouwen werkloos geraakt.
Vrouwen op topposities in het kennisveld
Alhoewel vrouwen oververtegenwoordigd zijn in de gezondheidszorg, is maar 30% van de gezondheidsministers in de EU vrouw. Daarbij zijn vrouwen minimaal betrokken geweest bij bestuurlijke besluiten rondom de pandemie, zo laat het rapport zien, omdat zij zich weinig op dergelijke topposities bevinden. Dit zien we ook terug in het onderwijs, waar vrouwen het over het algemeen beter doen dan mannen, maar er nog steeds een gebrek aan vrouwelijke (vice-)rectoren is. In de wetenschap zijn vrouwen in het algemeen ondervertegenwoordigd, waardoor vrouwen zich nauwelijks in de corona taskforces bevinden. Ook Ursula von Der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, lukte het, ondanks uitgesproken ambitie, niet een gendergelijke Commissie samen te stellen.
Gendersegregatie begint al vroeg
De aanleiding voor de gendersegregatie op de arbeidsmarkt wordt al vroeg in gang gezet. Gendernormen beïnvloeden de keuzes van mensen reeds op jonge leeftijd, waardoor veel vrouwen een carrière in STEM-beroepen links laten liggen. Een recent rapport van de OESO stelt dat deze voorkeur op vijfjarige leeftijd al geïnternaliseerd is. Gender blijkt hierin een belangrijkere factor te zijn dan de sociaaleconomische achtergrond. Het aandeel vrouwen dat een opleiding afrondt in het hoger onderwijs is de laatste tien jaar fors gestegen in Europa. Echter, STEM-studies en studies in het digitale domein worden nog altijd meer gekozen door mannen. Vooral in Nederland is dit een probleem. Als de EU en de lidstaten genderongelijkheid dus willen aanpakken, dient men te beginnen met het veranderen van deze perceptie. Rolmodellen en de zichtbaarheid van vrouwen in ‘mannelijke’ beroepen kunnen hierin een belangrijke rol spelen.
Europese aandacht voor IWD!
De Commissie besteedde tijdens IWD dan ook veel aandacht aan gendergelijkheid in het kennisveld. Op IWD 2021 lanceerde de Commissie het nieuwe initiatief Women TechEU. Dit initiatief moet vrouwen helpen in het leiden van innovatieve start-ups, om zo hun bedrijven te laten uitgroeien tot de ‘kampioenen van morgen’. Het initiatief is onderdeel van de European Innovation Council (EIC) en hun leiderschapsprogramma voor vrouwen. Het European Innovation Ecosystem werkprogramma binnen Horizon Europe zal Women TechEU financieren. Tijdens de lancering riep Mariya Gabriel, Europees commissaris voor Innovatie, Onderzoek, Cultuur, Onderwijs en Jeugd, mensen op om zich aan te melden als mentor voor deze vrouwelijke innovators, zodat deze nog meer kunnen groeien. De pilot zal gelanceerd worden tijdens de Europese R&I Days op 23 en 24 juni, waarbij een eerste cohort van 50 start-ups zal beginnen. Daarnaast twitterde Gabriel op IWD over diezelfde Europese R&I Days dat elk sprekerspanel een balans van mannen en vrouwen moet hebben, onder de hashtag #NoWomenNoPanel.
Wat doet de EU nog meer?
Als we op dit tempo doorgaan, zal het nog zeker 60 jaar duren voor gendergelijkheid is bereikt in het Europese kennisveld, zo blijkt uit de Gender Equality Index. Om de huidige uitdagingen te tackelen, is de nieuwe genderstrategie 2020-2025 door de Commissie in gang gezet: de EIC moet vrouwelijke, innovatieve ondernemers steunen; het Digital Education Action Plan (DEAP) moet lidstaten helpen om de participatie van vrouwen te vergroten in de digitale sector; en de Skills Agenda gaat in op genderkloven in onderwijs en opleiding. Daarbij zal de Europese Onderwijsruimte verder worden ontwikkeld rondom zes prioritaire dimensies, waarvan gendergelijkheid er een is. Ook Horizon Europe zal de genderdimensie versterken. De Commissie wil dat gendergelijkheid de norm wordt in het programma.
Hoop voor de toekomst
Alhoewel er nog een lange weg te gaan is, kunnen we ook positief terugkijken op de in 2020 bereikte resultaten. Zo besteedt de Commissie met de nieuwe gendergelijkheidsstrategie veel aandacht aan het onderwerp en kregen vrouwelijke regeringsleiders wereldwijd lof voor hun aanpak van de coronacrisis. Ook wonnen in 2020 voor het eerst twee vrouwen de Nobelprijs voor de Scheikunde. Daarnaast won de Nederlandse Josefien Groot de Rising Star Innovator Prize onder Horizon 2020. Tenslotte weten vrouwen de wetenschappelijke beurzen van de European Research Council steeds vaker te krijgen. Door de genderdimensie te integreren in Horizon Europe, zou gendergelijkheid zomaar de échte norm kunnen worden in de nieuwe programmaperiode. Dit zal een denkomslag vereisen bij Nederlandse kennisinstellingen, die een gendergelijkheidsplan moeten schrijven voor de hele instelling, de genderdimensie moeten verwerken in alle voorstellen en rekening moeten houden met de samenstelling van hun consortia.
Context
Sinds 1911 wordt de IWD internationaal gevierd. In 1912 werd de officiële datum van 8 maart vastgesteld. De IWD van 2021 stond volledig in het teken van de coronapandemie. De pandemie heeft het belang benadrukt van een optimaal werkend kennisveld, waarin samenwerking en coördinatie centraal staan. Hiervoor is het belangrijk dat potentieel talent benut wordt. Zeker voor Nederland, met het laagste aandeel vrouwen in de wetenschap in Europa, is er nog veel werk aan de winkel.
Geschreven door Femke Boersma
