Veel open access in H2020
Het leiderschap van de Commissie in het promoten van Open Access lijkt zijn vruchten af te werpen: 83% van de publicaties uit Horizon 2020-onderzoek wordt openlijk toegankelijk gemaakt. Dit concluderen de Universiteit Maastricht, analysebedrijf PPMI en Athena RIC in een studie over het Open Access-beleid van Horizon 2020 in opdracht van de Commissie. In de Excellentiepijler van H2020 ligt het Open Access-percentage zelfs op 86%. Niet alle artikelen werden gepubliceerd in Open Access-tijdschriften: 44% van de artikelen werden gepubliceerd in een tijdschrift waarvoor men moet betalen. Deze artikelen zijn open access terug te vinden in vrij toegankelijke databanken.
Open Access steeds wijder verspreid
De Open Access-principes die via Horizon 2020 zijn geïmplementeerd moedigen vele andere Europese onderzoeksfinanciers en instellingen aan soortgelijk beleid te voeren en leiden volgens het rapport dus tot positieve spill-over effecten. Eén van de meest recente voorbeelden daarin is Plan S van zestien nationale onderzoeksfinanciers. De studie toont bovendien een vergroot bewustzijn en kennis van begunstigden aan over Open Access-principes, met name in de landen waar nog weinig open wetenschap werd bedreven. Ook zien begunstigden dat hun onderzoek een breder publiek bereikt binnen verschillende onderzoeksgebieden en de maatschappij. Verbeterslag mogelijk
Verbeterslag mogelijk in Horizon Europe
Op bepaalde punten is er zeker nog een verbeterslag te maken in Horizon Europe. Slechts 39% van de datasets uit Horizon 2020-projecten zijn vindbaar en 32% is openbaar toegankelijk. Dat is dan ook de ambitie van de Commissie in Horizon Europe: een verantwoord beheer van onderzoeksgegevens in overeenstemming met de FAIR-beginselen wordt een vereiste. Ook blijken de kosten van open access publiceren in zogenaamde hybride tijdschriften met zowel betaalde als gratis artikelen hoger te liggen dan volledige open access-tijdschriften. Dat mag niet meer in Horizon Europe waarmee de Commissie kosten hoopt te besparen.
Onderzoekers hebben soms nog moeite
Uit interviews met begunstigden van Horizon 20200beurzen blijkt dat onderzoekers zijn niet altijd goed op de hoogte zijn van de voorwaarden rondom het Europese Open Access-beleid, hetgeen leidt tot extra onnodige kosten. Daarnaast blijkt dat onderzoekers dat het proces voor het verwerken van Open Access-kosten als zeer langdurig en belastend ervaren vanwege administratieve beperkingen op kennisinstellingen. Zo mogen onderzoekers van instellingen vaak niet betalen met een creditcard, terwijl dit buiten Europa soms de enige mogelijkheid is. Tenslotte biedt de Commissie momenteel niet de mogelijkheid om publicatiekosten ook lang na de projectduur te declareren. Vooral binnen sociale- en geesteswetenschappen hebben onderzoekers hier last van.
Context
Open Access richt zich op het toegankelijker maken van onderzoek en de resultaten die hieruit voortkomen. Een ruime verspreiding van en toegang tot onderzoekspublicaties en ruwe data helpt de wetenschappelijke vooruitgang te versnellen. In Horizon 2020 gold voor het eerst de voorwaarde dat deelnemers publicaties gratis en vrij toegankelijk moeten publiceren. Afgelopen jaar lanceerde de Commissie een Open Access publicatieforum voor Horizon-begunstigden.
