Missie-aanpak vergroot impact van O&I
Momenteel wordt er nagedacht over een missie-gedreven aanpak voor het volgende kaderprogramma voor onderzoek en innovatie (KP9). Zo’n aanpak kan ervoor zorgen dat de resultaten van KP9 meer impact hebben op de samenleving. Door Europese burgers te laten meedenken over missies, worden zij betrokken bij het vormgeven van de prioriteiten van de Europese onderzoeksagenda en wordt de toegevoegde waarde van onderzoek en innovatie (O&I) zichtbaarder voor iedereen. Daarnaast kunnen de missies zorgen voor meer impact door gerichte thematische focus, waardoor kennis en middelen worden gebundeld op bepaalde onderwerpen. Hierdoor kunnen grotere stappen worden gezet op een aantal prioritaire terreinen.
De interim evaluatie van Horizon 2020 liet zien dat er winst te behalen valt op het gebied van impact. Halverwege 2017 introduceerde de Lamy-groep in haar rapport het idee om missies te gebruiken in het volgende kaderprogramma voor onderzoek en innovatie. De Europese Commissie (EC) sluit zich aan bij deze aanbeveling in het Lamy-rapport, zoals we kunnen lezen in haar Mededeling over de interim evaluatie van Horizon 2020.
Moonshots: omvangrijke missies met ambitie
In het Lamy-rapport worden de missies ook wel moonshots genoemd. Volgens sommigen houdt een moonshot het midden tussen een gewaagd doel en pure science fiction. Een voorbeeld van zo’n ambitieuze, zeer grootschalige missie kennen we uit de Verenigde Staten, waar president Nixon in de jaren ’70 proclameerde dat er binnen een aantal jaren een genezing voor kanker moest worden gevonden. Deze aankondiging voor een War on Cancer werkte als een belangrijke aanjager van het vrijmaken van meer financiering en investeringen in diepgaand onderzoek naar kanker in de afgelopen 40 jaar.
Als de Commissie zou kiezen voor een missie-gedreven aanpak in de vorm van moonshots, dan zijn er echter wel enkele knelpunten die zouden moeten worden opgelost. Zo moet de Commissie verantwoording afleggen aan de Europese burgers voor de uitgave van overheidsgeld aan risicovol en gewaagd onderzoek. Niet alle missies zullen slagen en ondanks de mogelijk gunstige neveneffecten zijn mislukte missies moeilijk te verantwoorden. Bovendien is de Commissie gebonden aan een tijdlijn die correspondeert met de looptijd van het meerjarig financieel kader (MFK). Het is de vraag of een ‘echte’ moonshot in zo’n kort tijdsbestek kan worden waargemaakt.
Hoe gaan deze missies eruit zien en hoe werken ze?
De discussies over KP9 zijn op dit moment in volle gang. Wat we weten is dat er in de discussies vaak naar voren komt dat Europese beleidsprioriteiten, de Sustainable Development Goals (SDGs) en het Akkoord van Parijs uitgangspunten kunnen zijn. Uit de Mededeling van de Commissie over de interim evaluatie van Horizon 2020 blijkt dan ook dat KP9 moet worden gebaseerd op bovengenoemde principes. Missies zijn bedoeld als concrete doelstellingen die globale uitdagingen moeten aanpakken en waarbij onderzoek een primaire rol speelt. Ze kunnen wetenschappelijk, technologisch of maatschappelijk van aard zijn. Daarnaast moeten missies meetbaar zijn en mocht het doel niet behaald worden, dan moet dit – net als bij moonshots – acceptabel zijn.
De Commissie lijkt de missies vooral te zien als beleidsinstrument en niet als financieringsinstrument. Dit houdt in dat ze richting geven aan onderzoek. Enkele voorbeelden van doelstellingen die terugkomen in de discussies zijn bijvoorbeeld het produceren van staal zonder steenkool, het bouwen van de eerste kwantumcomputer en het genezen van kanker bij driekwart van de kankerpatiënten. Een ander voorbeeld is een Europa zonder fossiele brandstoffen. Dit laatste voorbeeld is een technologische missie die richting geeft aan O&I op verschillende manieren. Zo kan O&I bijdragen aan deze missie door het ontwikkelen van auto’s die rijden op fossielvrije brandstoffen of – iets kleinschaliger – de ontwikkeling van een superbatterij.
Belanghebbenden over het algemeen positief over missies
Veel organisaties geven aan een missie-aanpak te verwelkomen in KP9. Ook het Nederlandse onderzoeksveld, verenigd in Neth-ER, is positief over de missie-aanpak, zo blijkt uit haar vision paper. Wel is Neth-ER van mening dat de missies zich moeten richten op onderwerpen waar een Europese aanpak van meerwaarde is en ze moeten zowel bottom-up als top-down worden geformuleerd. Ook EuroTech Universities benadrukt het belang van een bottom-up aanpak. Verder noemt ALLEA dat de missies vanuit verschillende perspectieven moeten worden vormgegeven en dat de sociale- en geesteswetenschappen in elk geval een grotere rol moeten gaan spelen. The Guild haalt aan dat excellentie moet worden gewaarborgd bij een missie-georiënteerde strategie en CESAER vindt dat Europa de SDGs moet gebruiken als inspiratie voor missies. Daarnaast blijkt uit een evaluatie van publiek-private partnerschappen dat missies de effectiviteit van partnerschappen kunnen bevorderen, doordat er investeringen worden gemobiliseerd voor één thema.
Tijdlijn
In de komende maanden zal meer duidelijk worden over de rol van mogelijke missies in de context van KP9-discussies. Het Bulgaarse voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie zal in de eerste helft van 2018 in gesprek gaan over het vergroten van de impact van O&I. De discussie over de missie-gedreven aanpak zal hiervan onderdeel zijn.
De Commissie heeft al eerder de wens uitgesproken belanghebbenden en burgers te willen betrekken bij de formulering van missies. Professor Mariana Mazzucato, hoogleraar aan University College London, auteur van boek 'De ondernemende staat' en van een belangrijk working paper over missiebenadering, zal Europees commissaris Carlos Moedas hierover adviseren. Naar verwachting zal er binnenkort een publieke consultatie worden georganiseerd.
Geschreven door: Lieke Janssen
