Versterken onderzoeksveiligheid
De Commissie doet een voorstel voor een Raadsaanbeveling om de onderzoeksveiligheid in de EU te versterken. Deze aanbeveling is onderdeel van een breder pakket over economische veiligheid. De Commissie wil de lidstaten en het Europese kennisveld handvaten bieden om een gecoördineerde Europese aanpak voor onderzoeksveiligheid te realiseren. In dit kader wil de Commissie ongewenste inmenging in onderzoek, misbruik van Europese onderzoeksresulteten en de uitstroom van veiligheidsgevoelige kennis tegengaan. Bij dat laatste heeft de Commissie het vooral over technologieën zoals AI, kwantum, halfgeleiders en biotechnologie.
Voorstel voor een Raadsaanbeveling
Om de onderzoeksveiligheid te versterken stelt de Commissie een aantal maatregelen voor. Zo moet er een Research Security Advisory Hub komen, die onderzoekers ondersteunt bij het mitigeren van de risico’s van internationale samenwerking op het gebied van onderzoek en innovatie. Verder wil de Commissie lidstaten ondersteunen bij het opstellen van actieplannen voor onderzoeksveiligheid. Hierin moeten richtlijnen, maatregelen en een tijdlijn voor de implementatie van die maatregelen worden vastgelegd. Ook vraagt de Commissie aan lidstaten om de dialoog aan te gaan met kennisinstellingen en hen waar nodig te ondersteunen.
Dual-use technologieën
Het pakket van de Commissie bevat ook een white paper over onderzoek naar dual-use technologieën. Dit zijn technologieën die zowel een civiel als militair doel kunnen dienen. In het document noemt de Commissie drie mogelijkheden voor de toekomst van Europees dual-use onderzoek. De eerste optie is om de huidige scheiding tussen Horizon Europe en het Europees Defensiefonds (EDF) aan te houden. Onder dit systeem mag er via Horizon Europe alleen civiel onderzoek worden gedaan en via EDF alleen militair. De tweede optie is om dual-use onderzoek in zowel Horizon Europe als EDF toe te staan. De ‘exclusieve focus’ op civiel onderzoek binnen Horizon Europe verandert dan in ‘focus’, wat meer defensiegericht onderzoek mogelijk maakt. De derde optie houdt in dat er een nieuw fonds komt dat zich specifiek richt op onderzoek naar dual-use technologieën. Binnenkort opent er een publieke consultatie over dit white paper.
Buitenlandse investeringen
Het pakket bevat nog twee white papers. Eén daarvan gaat over exportcontroles op dual-use goederen. De andere gaat over de risico’s van investeringen in bepaalde technologische sectoren vanuit de EU richting het buitenland. Ook hierover opent de Commissie een consultatie. Ten slotte bevat het pakket een voorstel voor een verordening over het monitoren van buitenlandse investeringen in de EU. Het doel van deze verordening is om te garanderen dat elke lidstaat een monitoringsysteem heeft, om vast te stellen welke sectoren gemonitord moeten worden en om te zorgen dat ook in de EU gevestigde partijen, die de facto onder buitenlandse controle staan, gemonitord worden.
Context
Het pakket dat de Commissie deze week presenteerde ligt in lijn met de economische veiligheidsstrategie die ze vorig jaar presenteerde. Deze werd geïntroduceerd naar aanleiding van toegenomen geopolitieke spanningen en de afhankelijkheden die daardoor werden blootgelegd. De strategie bouwt voort op de Global Approach voor onderzoek en innovatie, die de nadruk op openheid legt maar wel oog heeft voor de risico’s die daarbij komen kijken. In de huidige strategie voor met name onderzoeksveiligheid is het devies: ‘zo open als mogelijk, zo gesloten als nodig’. In oktober vorig jaar kwam de Expert Group on the Economic and Societal Impact of Research and Innovation (ESIR) met een adviesrapport voor de Commissie over strategisch onderzoeks- en innovatiebeleid.
Mede geschreven door Bas Morshuis.
