Bezuiniging voor Horizon Europe op tafel
Bezuinigingen op Horizon Europe liggen nog altijd op tafel na de afgelopen vergadering in december van de Europese Raad. In een voorlopige deal van de regeringsleiders staat een bezuiniging van 2,1 miljard euro voor het EU-kaderprogramma voor onderzoek & innovatie (O&I) genoteerd. Echter zal een definitief akkoord pas in het nieuwe jaar beklonken worden, omdat Hongarije de deal voor de tussentijdse herziening van het Meerjarig Financieel Kader (MFK) op de vergadering blokkeerde met een veto. Ook het gezondheidsprogramma van de EU lijkt begin volgend jaar net als Horizon Europe een bezuiniging te moeten slikken. De regeringsleiders stellen voor dat EU4Health een vijfde van haar vijf miljard euro bedragende budget inlevert. Tevens wil de Europese Raad bezuinigen op centraal beheerde onderdelen van het cohesiebeleid, wat gevolgen zou kunnen hebben voor het Interregional Innovation Investment Initiative. Erasmus+ blijft voorlopig buiten schot.
Weinig extra stappen voor STEP
Uit de voorlopige overeenkomst blijkt verder dat het door de Commissie voorgestelde extra budget voor het Strategic Technologies for Europe Platform (STEP) geen doorgang zal vinden. Enkel het European Defence Fund krijgt 1,5 miljard euro extra. Wel kunnen EU-projecten die STEP-prioriteiten ondersteunen 100% cofinanciering krijgen en 30% aan voorfinanciering.
Aandacht voor Oekraïne en buitengrenzen EU
Het geld dat op onder andere Horizon Europe bezuinigd wordt, willen de regeringsleiders inzetten voor steun aan Oekraïne. In totaal maken zij daar 50 miljard euro extra voor vrij. Daarnaast wil de Europese Raad meer geld vrijmaken voor migratie en de externe dimensie van de EU. Zo worden lidstaten gesteund in hun uitdagingen rondom migratie en grensbeheer met 2 miljard euro extra. Het Global Europe-instrument zal worden verhoogd worden met 7,6 miljard euro om Syrische vluchtelingen, de zuidelijke EU-buurlanden en de Westerse Balkan-landen te ondersteunen.
Uitbreiding EU nu echt serieus
De Europese Raad ziet uitbreiding van de EU als een geostrategische investering in de vrede, veiligheid, stabiliteit en welvaart van de EU. De Europese regeringsleiders besloten unaniem, doordat Hongaarse premier Orbán de tafel vlak voor de stemming verliet, de toetredingsgesprekken met Oekraïne en Moldavië te starten. Verder wordt Georgië een kandidaat-lidstaat en Bosnië & Herzegovina en Noord-Macedonië mogen toetredingsgesprekken starten als zij hun laatste huiswerk maken. Tegelijkertijd besloot de Europese Raad dat zij tijdens volgende vergaderingen gaat spreken over interne hervormingen van de EU. Dat moet in de zomer van 2024 leiden tot Raadsconclusies met een routekaart om de EU-hervormingen mogelijk te maken. De Commissie zal als steun in de rug voor de Europese Raad op 27 februari een Mededeling publiceren met pre-uitbreidingshervormingen en beleidsherzieningen. Uitbreiding van de EU heeft gevolgen voor het kennisveld vanwege mogelijke hervormingen en budgetverdeling.
Context
De Commissie stelde eerder in 2023 voor om het MFK open te breken en deed een voorstel voor een tussentijdse herziening om meer geld vrij te maken voor steun aan Oekraïne en voor een STEP-platform, inclusief steun voor de European Innovation Council. Extra afdracht voor het MFK stuitte echter op verzet van de netto betalende lidstaten. Het Spaans voorzitterschap stelde voorafgaand aan de Europese Raadsvergadering in een onderhandelingsdocument voor om in plaats van extra afdracht voor de lidstaten binnen het MFK zelf te bezuinigen op onder andere Horizon Europe en Erasmus+. Op 1 februari 2024 vindt een speciaal ingelaste vergadering plaats van de Europese Raad om alsnog een deal te bereiken over de herziening van het MFK, nadat Viktor Orbán de overeengekomen deal vetode. Als de regeringsleiders op 1 februari een akkoord bereiken moet het Parlement ook nog instemmen. Dat doet hij meestal niet zonder extra middelen voor kennis te eisen.
Geschreven door Joep Bresser
